Die idee van die kerk is net soveel 'n saak van geloof as van enigiets anders. Die kerk is soveel groter as wat jy hier sien, of as die VGK Bellville, of as ons susterkerke regoor die wêreld. Dit is nie minder nie, maar dit is baie meer as dit.
Volgens die World Christian Encyclopedia, gepubliseer deur Oxford University Press, bestaan daar meer as 33000 groepe kerke regoor die wêreld. Dit is 'n verbysterende aantal. Dit klink nie soos een katolieke of universele kerk nie. En sou jy dink dat die gereformeerde kerke hierteen immuun is, daar word gesê dat daar 9000 verskillende gereformeerde/presbiteriaanse denominasies is. Weer eens, dit klink nie soos een universele kerk nie. Dit klink na 'n groot gemors. Wat doen ons hiermee?
Hopelik sal hierdie preek tot 'n sekere mate hierdie vraag beantwoord, en moontlik weer ander vrae laat ontstaan. Maar van die begin af wil ek beklemtoon dat ook hierdie leerstelling 'n saak van geloof is. Ons vestig ons oë op wat onsigbaar is, en nie op dit wat gesien word nie. Want wat onsigbaar is, is ewig; wat gesien word, is tydelik. Die kerk is ewig. Jy kan nie al die mense sien wat voorheen gekom het nie, en ook nie al die mense wat daarna gekom het nie. Jy weet ook nie presies wie almal aan hierdie kerk behoort nie. Dit wil nie sê dat die kerk nie sigbaar is nie! Dit is wel, maar dit is meer as wat sigbaar is, maar nooit minder nie. Die plaaslike kerk is 'n miniatuurbeeld van die wêreldwye liggaam.
Ons praat vandag oor die universele of Katolieke Kerk waarvan ons deel is; volgende week begin ons oor die plaaslike liggaam praat.
Die Katolieke Kerk:
- Die basis vir eenheid (dit diskrimineer)
- Die omvang van sy eenheid (dit diskrimineer nie)
- Deur die loop van die tyd
- Regoor die wêreld
Die basis vir eenheid (dit diskrimineer)
Hoe in die wêreld is dit dan moontlik dat die belydenis van een katolieke kerk praat terwyl daar 9000 verskillende protestantse denominasies is? In die eerste plek is dit omdat ons Christelike eenheid in die eerste plek nie 'n institusionele eenheid is nie, maar 'n geestelike eenheid. Dit is nie 'n mensgemaakte eenheid nie, maar 'n deur God bewerkte eenheid.
Ons glo in 'n geestelike eenheid wat na ‘n uiterlike eenheid beweeg, maar wat nie noodwendig altyd ‘n uiterlike eenheid vertoon nie. Om te dink dat hierdie kerk en haar lidmate die enigste deel van die kerk in Kaapstad is, is vals. Om dit te glo, maak ons ons meer Rooms-Katoliek as Gereformeerd.
Dit is die Rooms-Katolieke kategismus wat sê: “Die enigste Kerk van Christus [is die een] wat ons Verlosser na sy opstanding aan Petrus se pastorale sorg toevertrou het, en aan hom en die ander apostels opdrag gegee het om dit uit te brei en te regeer... Hierdie kerk, saamgestel en georganiseer as 'n samelewing in die huidige wêreld, bestaan in die Katolieke Kerk, wat bestuur word deur die opvolger van Petrus en deur die biskoppe in gemeenskap met hom.”
Die besluit van die Tweede Vatikaanse Raad gaan verder en sê: “Want deur Christus se Katolieke Kerk alleen, wat die universele hulp tot redding is, kan die volheid van die verlossingsmiddele verkry word (hierdie soort denkpatroon gryp mense in enige kerk maklik aan). Ons glo dit is aan die apostoliese kollege alleen, waarvan Petrus die hoof is, dat ons Here al die seëninge van die Nuwe Verbond toevertrou het, om die een liggaam van Christus op aarde te vestig waarin al die mense volledig opgeneem moet word wat op enige manier tot die volk van God behoort.” Interessant genoeg is daar baie in gereformeerde kerke wat so begin dink het. Hulle vervang net die pous met hul geloofstelsel.
Dit is verkeerd. Hierdie liggaam – hierdie heilige katolieke kerk – is nie deur die mens gemaakte, deur die mens gevormde, deur die mens geordende instelling nie. Dit is die werk van God en van Hom alleen. Soos aan die einde van die artikel gesê word: “Tog is dit met hart en wil en deur die krag van die geloof in een en dieselfde Gees saamgevoeg en verenig.” Hierdie geloof het werklike inhoud. Hierdie inhoud het ons in die voorafgaande artikels bekyk. En dit is hierdie geloof wat ons as een verenig. Ons glo! Net omdat ons nie glo dat ons die enigste ware kerk is nie, beteken nie dat ons nie in net een ware kerk glo nie. Ons doen dit beslis. Maar ons glo dat God die grense van daardie kerk bepaal, en die een ding wat verenig, is absolute en totale getrouheid aan Koning Jesus. Deur die geloof in Hom word hulle geheilig of afgesonder vir God, gewas, geheilig en verseël deur die Heilige Gees.
Die woord vir Kerk in Grieks is 'Ekklèssia', wat basies beteken 'geroepenes' of 'uitverkorenes'. Geroep tot geloof in Christus en geheilig deur die Gees.
Dit is 'n heilige liggaam. Daarom diskrimineer dit. Teen alles wat onheilig is. Alles wat goddeloos is. Alles wat nie vir God afgesonder is nie. Almal wat nie hul hele verlossing van Jesus Christus verwag nie, almal wat nie in sy bloed gewas is nie, almal wat nie deur die Heilige Gees geheilig en verseël is nie. Christelike eenheid vereis nie dat ons deel moet wees van dieselfde instelling nie. Dit vereis wel dat ons aan dieselfde Koninkryk behoort. Dat ons dieselfde Here bely. Dat ons in dieselfde Verlosser glo. Dat dieselfde Gees in ons woon.
Ware Christelike eenheid is 'n gemeenskaplike geloof in Christus, en dit is nie deur die mens gemaak nie, maar deur God gemaak en deur God gegee. In 1 Korintiërs 1: 2-3 definieer die apostel Paulus die kerk as “die geheiligdes in Christus Jesus, die geroepe heiliges”. Die woord wat hier vir ‘geroepe’ gebruik word, kom van dieselfde grondwoord wat in 'Ekklèsia' gebruik word.
God is die Een wat ons in Christus heilig, en dis Hy wat ons tot Homself roep. Hy verenig ons met Christus – “maar deur Hom is julle in Christus Jesus” (1 Korintiërs 1:30). En aangesien dit ons gemeenskaplike eenheid met Christus is wat ons met mekaar verenig (1 Korintiërs 10:17, 12: 12-13), kan dit slegs God wees wat Christelike eenheid maak en gee.
En omdat dit alles genade is, kan geen kerk trots wees op hul eie volwassenheid of geloof nie. Nee, laat hom wat roem, net in die Here roem. Die waarskuwing aan die kerk in Laodicea is 'n waarskuwing vir elke kerk wat sê: "Ek is ryk, ek het voorspoedig geword, ek het niks nodig nie." Maar God sê dat hulle nie besef dat hulle ellendig, arm, blind en naak is nie. Soos Paulus aan die gemeente in Korinthe sê: “Want wie trek jou voor? En wat het jy wat jy nie ontvang het nie? En as jy dit dan ontvang het, waarom roem jy asof jy dit nie ontvang het nie?”
Die omvang van sy eenheid in tyd en plek
Hierdie twee punte sal 'n bietjie korter wees, maar dit is belangrik. Die kerk het nog altyd bestaan vanaf die begin van die wêreld af tot nou toe, sê ons belydenis.
Nou kan ons dadelik sê dat ons dit glo, maar in die praktyk wonder ek hoeveel ons dit regtig glo. Dat hulle kerk nog altyd daar was. Ek wonder hoeveel van ons 'n teoloog, 'n broer en ‘n suster in Christus van die jare 600-1500 kan opnoem. In die gereformeerde tradisie is daar soms die versoeking om te dink dat die kerk daar was deur die Ou Testament tot by Christus.
Dan het ons as gereformeerde mense 'n groot liefde vir die kerkvaders en die vroeë kerk, deels omdat ons ekumeniese belydenisskrifte (die Apostoliese Geloofsbelydenis, die Geloofsbelydenis van Nicéa en die Geloofsbelydenis van Atanasius) uit hierdie tyd dateer tot ongeveer die jaar 550. Dan besef ons ook dat dit baie belangrik is om ons kerkgeskiedenis te ken, ten minste tot terug by die hervorming, want dit is die tradisie waarin ons staan en dit is waar ons belydenisskrifte ontstaan het (die Heidelbergse Kategismus, die Nederlandse Geloofsbelydenis en die Dordtse Leerreëls).
Maar wat van die tydperk tussenin? Is dit belangrik? Is dit nie ook deel van ons geskiedenis nie? Ons vaders en moeders in geloof. Een gewilde boek praat oor Christene deur die eeue heen, maar dit noem nie een Christen uit die jaar 900-1320 nie; dit is dus vierhonderd jaar van die kerkgeskiedenis wat oorgeslaan word. Dit is jammer, want ons bely hier dat daar ‘n kerk was in daardie tyd. Want Christus is nie sonder onderdane nie.
Daar was 'n herlewing in die kerk tydens die reformasie, maar dit beteken nie dat daar voorheen geen ware kerk was nie. Soos wat ons deur die eeue heen gaan, kan ons name noem soos Clement, Policarpus, Ignatius, Iraneus, Augustinus, Chrysostomos, Gregorius van Basil, die evangelis Columba, Gottschalk, Bernard van Clairvaux Anslem, Wycliff, Hus, en nog meer. Die lys kan nog baie langer word. Die Hebreërs-skrywer het sy eie lys van Ou Testamentiese geloofshelde as hy sê: “En wat sal ek nog meer sê? Want die tyd sal my ontbreek as ek van Gideon, Barak en Simson en Jefta, Dawid en Samuel en die profete sou verhaal, wat deur die geloof koninkryke oorweldig het, geregtigheid uitgeoefen, beloftes verkry het ... ” (Hebr. 11:32-33). Ons kan ons eie lys maak van helde deur wie die beloftes getoon is; die Koninkryk van God is in elke geslag tot stand gebring.
Ja, daar is donker tye in die kerkgeskiedenis. Veral vandag het ons oë van geloof nodig, aangesien die kerk nie baie sigbaar is nie, ten minste nie as 'n instelling is nie. Die Nederlandse Geloofsbelydenis gee vir ons 'n voorbeeld vanuit die Ou Testament in die persoon van Elia. Toe hy nie sigbaar kon sien dat daar nog iemand oor was behalwe hy nie. Maar God het gesê: maak die oë van die geloof oop, want daar is seweduisend wat nie voor Baäl die knie gebuig het nie.
Nog so 'n voorbeeld is die 10de eeu (die 900's) van die kerkgeskiedenis. Sinclair Ferguson skryf oor hierdie tyd: “... die tiende eeu was in sommige opsigte die toonbeeld van die sogenaamde donker eeue. In een gewilde geïllustreerde oorsig van die kerkgeskiedenis word daar eintlik geen mense en geen gebeure in die 10de eeu uitgebeeld nie. Die uitspansel was inderdaad donker. Die kerk van Christus, hoewel dit geroep is om die lig van die wêreld te wees, het die evangelie verberg. Geroep om die sout van die aarde te wees, maar dit het sy soutigheid verloor. Op soek na eer in die dinge van die aarde, het dit nie meer geskyn met die heerlikheid van die hemel nie. Op soek na mag in hierdie wêreld, het dit swak geword in getuienis aan daardie wêreld. Die kerk het mag gekry. Maar hoe groter die mag, hoe groter is die korrupsie. En ongelukkig was diegene wat geroep is om God se Woord te bedien, al hoe meer onkundig oor die waarheid daarvan.”
Dit is hoe Elia in sy tyd moes gevoel het. Alleen. Maar God sê dat jy nie alleen is nie. Al lyk die kerk van Jesus Christus hoe klein. En ons glo dat Christus nooit sonder onderdane is nie, nie in enige jaar van die kerkgeskiedenis nie. Hierdie kerkgeskiedenis is soos 'n foto-album van die geskiedenis van die familie. En sommige jare het jy nie baie foto's wat die geskiedenis van die familie weergee nie. Soms het jy foto's van ooms en tannies oor wie jy wonder of hulle ooit deel van die familie is. Maar dit is jou familie. En dit is belangrik dat ons dit besit.
Gebreke en al, my familie is nog steeds my familie — en dit sal dwaas wees om onsself van honderde jare se familiegeskiedenis af te sny. Ek sou immers nie eers hier gewees het sonder hulle nie. Dit is die wonderlike ding van die kerk. Dit is nie net die Vrye Gereformeerde Kerk nie, maar ons behoort aan iets wat deur die eeue heen strek, wat nog altyd bestaan het! Is dit nie wonderlik nie! Die feit dat ons hier is, wys ons God se getrouheid!
En tegnies gesproke praat ons nie oor die heiliges as diegene wat deel van die kerk was nie, maar as diegene wat deel van die kerk is. Ons as kerk is elke Sondag verenig met die kerk in die hemel, en met al die gelowiges wat ook nou saam is om te aanbid.
En hierdie kerk strek nie net oor die geskiedenis heen nie, dit word regoor die wêreld aangetref. Sommige dra klere, ander dra pakke, ander dra hemde. Sommige speel op die orrel, ander speel op ander instrumente, ander speel niks nie en sing net. Sommige het die naam ‘Gereformeerd’ in hul naam, ander nie, al hou hulle aan Christus vas soos ons. Sommige ontmoet mekaar in 'n sogenaamde kerkgebou, ander in ‘n gehuurde kantoorruimte, ander in die oop veld. Hulle praat Chinees, Australiese Engels, Britse Engels, Amerikaanse Engels (as jy dit so kan noem), Afrikaans, Zoeloe, Xhosa, Shona, Spaans, Nederlands, Arabies en duisende ander tale. Daar is so 'n glorieryke verskeidenheid in die kerk, 'n verskeidenheid gebore uit 'n drie-enige God. 'n Verskeidenheid in eenheid. Dit is ons broers en susters, en die kerk op aarde moet dit omhels en weerspieël hier op aarde net soos wat dit is in die hemel.
In daardie diversiteit is daar 'n hoogste eenheid wat net tot stand kom deur die geloof in die drie-enige God. 'n Eenheid wat grense, taal, etnisiteit, styl, kultuur oorskry, want dit is God wat hulle saambind in die een Gees. In elke land word die evangelie verkondig en gedeel. Dit is ongelooflik. God se Woord word waar: “En hierdie evangelie van die koninkryk sal verkondig word in die hele wêreld tot 'n getuienis vir al die nasies; en dan sal die einde kom.” (Matt. 24:14)
Daar kan die versoeking wees om nie met geloofsoë daarna te kyk nie en die hedendaagse kerk te sien en te glo dat die kerk so klein en onbeduidend is. Dit is dan wanneer ons die oë van geloof moet oopmaak en moet weet dat dit wat ons hier het, die resultaat is van 2000 jaar se kerkgeskiedenis. Ons is deel van 'n wêreldwye universele Koninkryk wat oor die hele wêreld strek. Dit is die Koninkryk van ons God en die Messias! Wat heers en regeer!
Dit is Jesus Christus self wat ons deur die eeue heen bewaar. Christus wat ons verdedig. Christus wat ons bymekaarmaak. Dit is die geheimsinnige werk van God, nie van ons nie. Tog nooi Hy ons uit om deel daarvan te wees en daarin te deel, duso gaan! Gaan, liewe kerk. Gaan hierdie week die wêreld in en maak dissipels. En hoor die oproep van die Koninkryk! Die tyd kom dat die oproep nie meer daar sal wees nie, wanneer die getal vol sal wees! En dan sal ons nie meer oë van geloof nodig hê nie, maar ons sal haar, die bruid, sien, pragtig geklee, gereed en volmaak vir die Bruidegom – uit elke tong, stam, nasie en taal. Tot op daardie dag leef ons deur die geloof en nie deur dit wat ons sien nie.
Amen.